De verandering is groter dan wij zelf zijn
Een intrigerend citaat dat ik aantref in een rapport van de Transitiecommissie Sociaal Domein. Ik begin meteen met lezen. Wat bedoelt de commissie hiermee? Is het onbegonnen werk? Groeit de verandering ons boven het hoofd? Of leidt veranderen tot iets waarvan we de uitkomst niet kennen?
Intrigerend ook omdat we hier te maken hebben met een commissie die namens de regering de vinger aan de pols houdt over de voortgang van de decentralisaties (3D).
De verandering slaat op de bureaucratie. Die moet worden doorbroken, schrijft de commissie. Daar ben ik het helemaal mee eens. Neem het voorbeeld van de zoon die bij zijn hulpbehoevende moeder woont en zorg verleent. Arre Zuurmond, ombudsman regio Amsterdam schrijft: ‘Haar huursubsidie gaat omlaag en de uitkering van de zoon gaat ook 100 euro omlaag vanwege de kostendelersnorm. Het betekent dat die twee met veel minder geld rond moeten komen. Terwijl de zoon zorg verleent en daarmee de kosten van een professionele hulpverlener uitspaart”. En goed voorbeeld van een averechtse uitwerking van de bureaucratie.
De sociale wijkteams zijn het breekijzer. Zij moeten vaak onorthodoxe oplossingen zoeken en opboksen tegen oude systemen, vreemde logica’s en vastgeroeste protocollen. Met een flinke dosis doorzettingsvermogen lukt het hun steeds beter de bureaucratie te doorbreken en zo de burger te helpen. De commissie pleit daarom wethouders en hoger management om sociale wijkteams hiervoor de ruimte en het vertrouwen te geven en zelf ook te investeren in kennis, inzicht en reflectie. Niet alleen om een goede sparringpartner te zijn voor wijkteams maar vooral om goede keuzes te kunnen maken bij de inrichting van hun beleid, organisaties en werkwijzen.
Praktijkverhalen kunnen een belangrijke rol vervullen. Hiermee krijgen de mensen om wie het gaat een gezicht, worden hun problemen tastbaar en wordt ook voelbaar waar wijkteams tegenop boksen. Het hoger management kan daaraan zijn conclusies en keuzes verbinden. De Transitiecommissie heeft zich zelf ook laten inspireren door praktijkverhalen.17 verhalen
De crux: met praktijkverhalen creëren we de verandering zelf. De verandering in het sociaal domein is zeer groot, maar niet groter dan wij zelf zijn. Door de alledaagse verhalen uit de praktijk op te halen, die kritisch te bespreken en keuzes en handelingen daarop aan te passen brengen de wijkteams en het management de verandering al lerend tot stand. De uitkomst van de verandering is dan weliswaar niet bekend, maar de weg er naar toe wel.
Ga niet in het wilde weg praktijkverhalen delen! Praktijkverhalen zijn er genoeg, dat is geen probleem, maar de kunst is om ze rijp te maken voor een dialoog en leerproces met alle betrokken partijen. Hoe pak je dat aan? Hou de verhalen kort, concreet en blijf dicht bij de alledaagse werkelijkheid. Kader ze wel in. Neem de beoogde effecten van de 3D als startpunt, bedenk daarna je strategie en de verandertheorie die hieraan ten grondslag ligt: wat is de gewenste situatie, hoe kom je daar en hoe schep je daarvoor de juiste condities. Bepaal daarna de acties die invulling geven aan de strategie en maak je afspraken over het monitoren en evalueren van het proces en de resultaten. Tip: de effectenkaart en effectenarena zijn hiervoor handige instrumenten.tools
Zonder een open vizier en respect voor elkaar heeft een gesprek over de praktijk weinig zin. Dit valt niet altijd mee met de bezuinigingen en concurrentie! De gemeente speelt hierin dan ook een belangrijke rol. Zij moet duidelijk zijn over inkoop, de toekomst van organisaties, én zelf open staan voor veranderingen in haar eigen organisatie en routines